Verkiezen West-Vlamingen Limburgse wijnen?

Al vele jaren neem ik met veel plezier als jurylid deel aan de wedstrijd ‘Beste Belgische Wijn’, georganiseerd door de vzw Vlaamse Sommeliers.

De uitvalsbasis is ‘Ter Groene Poorte’ in Brugge, waar zovele topchefs en eersteklas sommeliers hun opleiding voltooiden. Een huis van vertrouwen, want de organisatie is tot in de puntjes verzorgd terwijl de sfeer hartelijk blijft. De goede contacten van organisatoren Gido en José zijn daar niet vreemd aan.

Maar voor de wedstrijd telt al die gemoedelijkheid niet. Het is even bikkelhard. De wijn is goed, of hij is het niet! Geen wonder dat de zenuwen gespannen staan: een gouden medaille betekent extra verkoop, een wijn zonder medaille moet al van goeden huize zijn om nog uit de verf te komen…

Graag maak ik de analyse van ‘Beste Belgische Wijn’ editie 2021. Daarbij begin ik bij de vraag: wat is ‘Belgische’ wijn? Daarna loods ik je langs de proeftafel, want daar worden de scores bepaald. Tenslotte sta ik stil bij de uitslag. De hamvraag: is die representatief voor wat wij wijnkundig op de wereldkaart neerzetten?

Bestaat dat wel, ‘Belgische’ wijn?

Een prangende vraag. ‘Belgische wijn’, bestaat dat wel? Zoals met alles in ons landje, is er een wet en de acherpoortjes ervan.

Er is iets voor te zeggen om de wedstrijd ‘Beste Belgische Wijn’ op te splitsen tussen inzendingen onder de vlag van ‘Belgische wijn’ enerzijds en de aop’s anderzijds*. Waarom? Van die laatste categorie ben je er namelijk zeker van dat de druiven geplukt zijn binnen de aangegeven grenzen van de aop: Heuvelland, Hageland, de Maasvallei,… Bij de eerste categorie is er jammer genoeg nog een ontsnappingsroute: druiven aankopen in het buitenland en ze hier vinifiëren volstaat.

Het is een beetje valse concurrentie zoals we dat in het voetbal en in andere sporten al lang kennen. Een aanpassing van het paspoort is een administratieve horde die gemakkelijk genomen wordt, zeker als het om centen draait.

Het zou ongetwijfeld het imago versterken als de ingezonden wijnen prat zouden gaan op hun échte herkomst: het petieterige stukje land waar hun druiven gewonnen worden**. We belanden daardoor automatisch bij de aop’s die ons landje rijk is. Het valt op dat Vlaanderen en Wallonië hier een heel andere piste verkozen hebben: in Wallonië valt nagenoeg alles onder de generieke aop Côtes de Sambre et Meuse, terwijl de Vlaamse wijnbouwers erg streekgericht werken met Hageland, Haspengouw, het Heuvelland en de Limburgse Maasvallei als vaandeldragers***.

Voor beide systemen valt een lans te breken. Het Vlaamse systeem is iets ingewikkelder, maar het heeft zeker de verdienste om de verschillen tussen de streken goed uit te lichten. Ontluikende regio’s zoals het Pajottenland, Oost-Vlaanderen en Antwerpen zullen de complexiteit vergroten want ook zij staan klaar om een eigen aop uit de grond te stampen. Krijgen we dan niet te veel herkomstbenamingen voor een miniem areaal?

De Waalse wijnbouwers ontlopen deze moeilijkheid met gemak. Maar daar loert weer een ander gevaar om de hoek. Immers: zowat iedereen kan beroep doen op de herkomstbenaming ‘Sambre et Meuse’ – hoe kun je dan kwaliteit garanderen?

Gelukkig genoeg is er de wedstrijd ‘Beste Belgische Wijn’ die jaarlijks klaarheid schept in het verwarrende landschap van de wijnen van eigen bodem.

De wedstrijd, georganiseerd door de ‘Vlaamse’ Sommeliers

Anno 2021 schrijven we de 17de editie van de wedstrijd “Beste Belgische Wijn” door de vzw Vlaamse Sommeliers. Lees: vooral West-Vlaamse sommeliers. Door de historiek en de locatie hoor je nog altijd veel West-Vlaamse klanken tijdens de pauzes. Maar de laatste jaren is er toch een kentering merkbaar. Enerzijds hebben de sommeliers de Vlaamse Wijngilde uitgenodigd om aan de proeverij deel te nemen, anderzijds hebben ze ook de poorten tot Wallonië geopend via Marc Vanel.

Daardoor heeft de wedstrijd de laatste jaren zeker aan kracht gewonnen. Een ruimere jury, gekoppeld aan een breed veld aan inzendingen (meer dan tweederde van het areaal) maakt dat de wedstrijd ‘Beste Belgische Wijn’ het allerbeste is wat we in deze contreien tellen. Toch horen daar enkele kanttekeningen bij.

Kanttekeningen bij de wedstrijd

Om de resultaten van de wedstrijd ‘Beste Belgische Wijn’ goed te interpreteren, helpt het als je weet hoe de wedstrijd verloopt. Dit is in geen geval kritiek op de wedstrijd, maar zoals bij elk evenement zijn er pluspunten en beperkingen.

Het opzet van de wedstrijd is om promotie te maken en uiteindelijk de beste wijnen in de bloemetjes te zetten. Om eerlijkheid en transparantie te garanderen, worden kosten noch moeite gespaard. Zo nodigt men een ruime proefgroep uit van wijnprofessionals (sommeliers, leden van de Vlaamse Wijngilde etc). Bij het begin van de wedstrijd is er een uitgebreide voorproeverij waarin het scoreformulier wordt behandeld met drie typische wijnen (mousserend, wit en rood).

Elke flight wijnen telt een dubbel: op die manier is het mogelijk de proevers te beoordelen op consistentie. Als proever voelt het een beetje als het zwaard van Damocles, en ik vermoed dat dat de uiteindelijke bedoeling is…

Wie de uitslag van de wedstrijd bekijkt zonder rekening te houden met de omstandigheden van die wedstrijd… wel, die verkijkt zich.

IJltempo

Om te beginnen: er wordt blind geproefd. Wie nog nooit een glas wijn blind proefde, kan zich niet voorstellen hoe verschillend het is om een wijn voor zich te hebben die men kent, versus een willekeurig glas van één of andere wijn. De wijnen worden geproefd in een aangename zaal maar al bij al in ‘klinische’ omstandigheden die weinig overeenkomst hebben met een wijn proeven op restaurant of in de gezelligheid van het eigen huis.

Ook het proeftempo ligt hoog: om de vier minuten ledig je het glas, en geef je je volledig ingevulde proeffiche af aan één van de vriendelijke jongedames en -heren van de hotelschool Ter Groene Poorte, die ze op hun beurt aan de rekenkamer bezorgen. Daar worden de resultaten in ijltempo verwerkt: er wordt gecontroleerd op consistentie (onder andere door in elke flight één wijn dubbel op te nemen) en op volledigheid: een proever die één of ander vergeet aan te kruisen, krijgt het proefformulier opnieuw op zijn bord.

Veel tijd om over een wijn te filosoferen of het potentieel in te schatten is er dus niet. De score is en blijft een momentopname. Met meer dan 160 ingezonden wijnen die door tientallen proevers beoordeeld worden op enkele uren tijd is dat niet verbazingwekkend.

Onbekwame jury?

Maar misschien wel de belangrijkste beperking van de wedstrijd ‘Beste Belgische Wijn’ heeft te maken met de jury. Niet dat die onbekwaam zou zijn, verre van. De leden worden gerecruteerd uit (voornamelijk) de leden van de vzw Vlaamse Sommeliers, waar West-Vlamingen de hoofdmoot van uitmaken, samen met een aantal leden van de Vlaamse Wijngilde en professionals uit Wallonië.

Die jury wordt onderverdeeld in een een tiental panels, die elk twee flights wijnen voorgeschoteld krijgen. De resultaten van elk panel worden gemiddeld waarbij de outliers geweerd worden. Dat levert scores op die soms erg dicht bij elkaar liggen, zeker als je weet dat de criteria voor brons, zilver en goud niet ver van elkaar verwijderd zijn.

Zo kan het dus gebeuren dat een instapwijn van een producent met een hogere medaille gaat lopen dan de in theorie betere wijn van hetzelfde domein: ze werden aan een verschillend panel toegewezen, en panel A is toevallig guller dan panel B…
Aan dit euvel verhelpen is niet eenvoudig. Het vergt zowel organisatorische wijzigingen als extra analyse in de rekenkamer. Ik neem mezelf voor het nogmaals onder de aandacht van de organisatie te brengen.

Bottelziek

Een laatste factor die verklaart waarom de ene wijn er wel staat en de andere niet, heeft te maken met de botteldatum. Wijnbouwers en -proevers beseffen dat een pas gebottelde wijn zich niet in volle glorie kan tonen. ‘Bottelziek’ wordt dit fenomeen wel genoemd. Een producent die bottelt in het voorjaar en de flessen laat proeven in het najaar is daarbij in het voordeel. Wie voldoende voorraad kan opbouwen om flessen in te sturen die al een jaar oud zijn, nog meer.

Uit al dat voorbehoud zou kunnen blijken dat de wedstrijd ‘Beste Belgische Wijn’ een loterij zou zijn. Hoewel ik van nogal wat wedstrijden vermoed dat ze het niveau van een dobbelsteen niet overstijgen, deel ik dat gevoel niet wanneer het gaat om deze Brugse proeverij. Daarvoor ga ik af op een vergelijking tussen mijn eigen proefimpressies en die van het panel als geheel. De resultaten zijn niet honderd procent gelijklopend, maar wel erg vergelijkbaar. Mijn eigen favorieten halen vrijwel altijd een gouden medaille, indien niet dan wel een zilveren. Dat terwijl mijn eigen kwantitatieve inbreng in de score hooguit tien procent is.

In elk geval komt de uitslag van de wedstrijd anno 2021 me bijzonder gebalanceerd over. De ‘gevestigde waarden’ scoren, hier en daar is er een nieuweling die de kop boven het maaiveld steekt zoals Stuyvenbergh, en al bij al zijn de verrassingen erg beperkt.

De uitslag anno 2021

Als er dan al één conclusie getrokken moet worden uit BBW 2021, dan is het deze: West-Vlaamse sommeliers verkiezen Limburgse wijnen.

Immers: slechts twee domeinen sleepten elk drie gouden medailles in de wacht, en beide bevinden zich in Limburg: Kitsberg en Gloire de Duras. Een eervolle derde plaats was er voor Vin de Liège (Luik) en Entre-Deux-Monts (Heuvelland) met twee gouden medailles.

Ter wille van het overzicht volgt hier een lijst met de medaillewinnaars.

Winnaars van minstens één gouden medaille:

Wijndomein Kitsberg
Wijndomein Gloire de Duras
Vin de Liège
Wijndomein Entre-Deux-Monts
Wijngaard ten Gaerde
Wijndomein Aldeneyck
Wijnkasteel Genoels-Elderen
Wijndomein Vandersteene
Domaine des Marnières
Vignoble des Agaises
Wijngaerd Stuyvenberg

Winnaars van minstens één zilveren medaille (behalve de winnaars van goud):

Chant d’Eole
Wijndomein Crutzberg
Wijndomein Haksberg
Domaine de Mellemont
Domaine Viticole du Chapitre
Petrushoeve
Wijndomein Ravenstein

Winnaars van minstens één bronzen medaille (behalve de winnaars van goud en zilver):

Kluisberg
Wijngaard ‘t Verhaal LZ
Domein de Kluizen
Hoenshof
Schorpion
Wijndomein Près de Gand
Wijndomein Waes

* Geurt van Rennes, consultant bij vele wijndomeinen in de Lage Landen, is een uitgesproken voorstander van dit systeem.
** Zeldzame uitzonderingen zoals de wijnen van de Wijnfaktorij ten spijt.
*** De Maasvallei Limburg is zelfs grensoverschrijdend, want gedeeld met Nederlands Lumburg. Daarnaast zijn er in Vlaanderen nog ettelijke BOB’s (Beschermde Oorsprongsbenamingen) die niet de hoogste classificatie van aop krijgen. Voor mousserende wijnen gelden dan weer andere regels. Het bestek van dit artikel laat laat me niet toe hier dieper op in te gaan…

Peter Doomen