Welkom in Rome

Tijdens de Paasvakantie brachten we even een bezoek aan onze dochter Marloes die aan het conservatorium van Rome deelneemt aan een Erasmus uitwisselingsprogramma. Voor haar ongetwijfeld een verrijkende, onvergetelijke ervaring en voor ons een ideale gelegenheid om de prachtige stad te (her)ontdekken.

Lazio

Lazio of Latium is niet alleen de bakermat van de Latijnse taal maar van alle Romaanse talen. Het gebied in het midden van de Italiaanse laars telt vijf provincies en grenst aan de Tyrreense zee. De belangrijkste stad en tevens Italiaanse hoofdstad Rome ademt geschiedenis. Rome bezoeken doe je best te voet. Je wandelt er letterlijk door een gigantisch openluchtmuseum waar de architecturale hoogstandjes en kunsthistorische schatten de talloze toeristen imponeren.

Toeristenwijn

Op wijnvlak scheert Lazio niet onmiddellijk hoge toppen. Toscane en Piëmonte zijn veel bekender bij de wijnliefhebber en het grote publiek met ronkende appellaties als Chianti Classico, Brunello, Barolo en Barbaresco. Het gebied rond de hoofdstad Rome bleef zeer lange in een diepe wijnslaap. Kwaliteitswijnbouw is iets van de jongste decennia. Dat er voldoende potentieel aanwezig is, bewees de bekende wijnmaker Riccardo Cotarella toen hij in 1979 in het noorden van Lazio zijn eigen domein Falesco uit de grond stampte, nu één van de allerbeste domeinen van de regio.

Ondertussen telt Lazio drie DOCG’s (Denominazione di Origine Controllata e Garantita) wat het hoogste kwaliteitskeurmerk in Italië is:  cannellino di Frascati DOCG, cesanese del Piglio o Piglio DOCG en Frascati Superiore DOCG.

Daarnaast vinden we 27 DOC’s  terug (Denominazione di Origine Controllata) en zes IGT’s (Indicatione Geografica Tipica). IGT wordt gebruikt voor Italiaanse wijnen die uit een bepaalde streek komen, maar waarvoor internationale druivenrassen worden gebruikt die niet typisch zijn voor de herkomststreek. Vaak wordt Lazio afgedaan als een wijngebied voor slobberwijntjes die kwalitatief niet al te veel voorstellen, toeristenwijn dus of nog erger miswijn voor het Vaticaan…

Alle mogelijke wijnstijlen zijn er terug te vinden: mousserend, wit, rosé, rood tot zoet, likoreus en de “passito” op basis van ingedroogde druiven. Eigenaardig genoeg wordt er vrij veel witte wijn geproduceerd, tot zelfs zeventig procent! En dit terwijl Rome op dezelfde breedtegraad ligt als de Frans-Spaanse grens. Veel noordelijker dus dan velen onder ons denken. De enorme verscheidenheid aan wijntypes en de versplintering van het wijnlandschap vormen tegelijkertijd de voornaamste handicap voor de ontwikkeling van de regio. De regio’s zijn te klein om degelijk te kunnen investeren en de fragmentatie zorgt ervoor dat een kat er haar jongen niet in terug vindt.

Toch zijn er twee herkomstbenamingen die historisch furore maakten en wereldfaam verwierven.

Est! Est!! Est!!!

Het historisch beroemde Est! Est!! Est!!! di Montefiascone verwierf in 1966 DOC-status. De basislegende vertelt het verhaal over een reizende katholieke bisschop op weg naar Rome die een dienaar op verkenning vooruit stuurt om de herbergen met de beste wijn voor de bisschop te vinden. Bij het bezoeken van dorpen in heel Italië krabbelde de dienaar “Est” – Hier is het – op de deur van de plaatsen waar hij goede wijn vond voor het gezelschap van de bisschop om later te bezoeken. Volgens de legende was de bediende zo onder de indruk van de wijn die in een herberg in Montefiascone werd geschonken, dat hij enthousiast tot driemaal toe en telkens met een extra uitroepteken Est! Est!! Est!!! op de deur schreef.

Eén van de meer gedetailleerde hervertellingen is terug te vinden in Tom Stevenson’s Sotheby’s Wine Encyclopedia waar hij de gebeurtenissen vaststelt op het einde van 1110 of begin 1111, toen een 12de-eeuwse Duitse bisschop, Johann Fugger, naar Rome reisde voor de kroning van Hendrik V tot Heilige Roomse Keizer. Maar Stevenson meldt ook dat de bisschop zelf zo onder de indruk was van de wijnen dat hij de rest van zijn reis annuleerde en tot zijn dood in Montefiascone bleef. Tegenwoordig bevindt zich in een plaatselijke kerk in Montefiascone een graftombe waarvan wordt aangenomen dat het de laatste rustplaats van bisschop Fugger is, met de Latijnse inscriptie: “Est est est – Propter nimium est – Johannes de Foucris – dominus meus – mortuus est”.

De beroemde DOC aan de zuidelijke oever van het meer van Bolsena is een assemblagewijn van 50 tot 65% trebbiano toscano , plaatselijk bekend als procanico, tussen 10 en 20% malvasia bianca en tussen 25 en 40% trebbiano giallo, plaatselijk bekend als rosetto.

Frascati

Een tweede beroemde appellatie is Frascati. De stad Frascati is een van de veertien Castelli Romani in de Colli Albani, de heuvels die de zuidelijke rand vormen van de campagna romana vlakte waarop Rome ligt. De terracotta daken van de stad klimmen langzaam van 260 tot 365 meter op de meest noordelijke heuvels. Op een heldere dag is Rome duidelijk zichtbaar op de vlakte eronder, en op slechts vijfentwintig kilometer naar het westen ligt de Tyrreense kust.

Frascatiwijn zou volgens de overlevering ouder zijn dan de stad Rome zelf. In de pre-Romeinse stad Tusculum spraken de jagers ’s nachts af onder de “frascate” of struiken rond de villa van Tiberius.

De toegelaten druivenrassen voor Frascati wijnen zijn minstens zeventig procent malvasia bianca di Candia of malvasia del Lazio, plaatselijk ook bekend als malvasia puntinata omdat de druiven hier een puntige vorm hebben. DNA-onderzoek heeft aangetoond dat deze laatste een duidelijke kruising is van muscat d’Alexandria en schiava grosso. Tot dertig procent in de assemblage kan bestaan uit bombino bianco, greco, trebbiano en/of bellone bianco. De laatste is een weinig bekende Lazio-druif, die ooit een sleutelcomponent was in de zoete cannellino-wijnen van Frascati, waarbij de vergisting van de gedeeltelijk door botrytis aangetaste oogst door afkoeling wordt afgebroken om vijftig tot honderd gram per liter restsuiker in de wijn te bewaren.

Onbekend is onbemind

Italië telt een overvloed aan lokale druiven en dat is ook in Lazio het geval. Dat maakt de wijnen uit de regio enerzijds bijzonder interessant voor de nieuwsgierige wijnliefhebber die altijd op zoek is naar nieuwe verrassingen, maar anderzijds commercieel moeilijk verhandelbaar omdat niemand door de bomen het bos nog ziet.

Als ik een regio bezoek zorg ik dat ik zoveel mogelijk van de plaatselijke specialiteiten kan genieten, zowel in het bord als in het glas. En het moet gezegd: ook op dat vlak schiet Rome in niets tekort.

Eén van de mooiste wijnen die ik op restaurant proefde, overigens voor een zeer schappelijke prijs, was de Oniro van Casale Vallechiesa op basis van de lokale druif cesanese, zonder twijfel één van de meest interessante druiven in Lazio. De druif is al sinds de Romeinse tijd aanwezig en komt sporadisch ook wel voor in Umbria en Toscane. Cesanese groeit op de heuvels rondom Rome, nabij de dorpjes Affile en Piglio. We onderscheiden twee types: de cesanese comune en de minder verspreide cesanese di Affile. Deze laatste wordt als de betere beschouwd. cesanese comune is robuuster en is meer resistent tegen schimmels, waardoor deze meer en meer aangeplant wordt, dit ten koste van de cesanese di Affile.

In het glas kreeg ik een donkere kersenrode robe met hoge viscositeit en traag aflopende tranen. In de neus was de wijn onmiddellijk open, zelfs in stilstaande fase, met aroma’s van rijpe kersen, bloemetjes en wat peper. Na walsen leder, tabak en een licht aardse toets. Volle krachtige aanzet met medium body en zachte tannine. Mooie onderbouw van speelse zuurtjes die de wijn tot in de middellange finale mooi in evenwicht houden. Een leuke ontdekking die mij prikkelt om de druif verder te volgen. Voor mij niet langer onbekend, en zeker niet onbemind…

Wouter De Nul