Wijnbouw in Wallonië in de lift
Philippe Grafé (domaine du Chenoy)foto: Philippe Grafé (domaine du Chenoy)
Enkele weken geleden wijdde ik een artikel aan de wijnen van eigen bodem: de cijfers, de productie en enkele van de grootste aanplantingen kregen de nodige aandacht. Maar ook bezuiden de taalgrens is het wijnlandschap in volle ontwikkeling. Ik sprak er over met Marc ‘Vanel’ Vanhellemont, die de ontwikkelingen in Wallonië op de voet volgt.
Historisch belang
Eén van de laatst overgebleven wijngaardjes in Wallonië sneuvelde anno 1945 in een Duits bombardement. Behalve symbolisch had die wijngaard echter niet veel meer te betekenen. Wanneer Charles Legot in de vroege jaren 1960 opnieuw een Waalse wijngaard plant, begint hij bij wijze van spreken met een wit blad. Een beetje zoals ook in Vlaanderen Bellefroid de ‘vroege loonse’ aanplant op percelen die al eeuwenlang van de wijnstok verstoken waren.
Maar evengoed kent Wallonië een kentering, ergens rond de jaren 2000 met een trendbreuk rond 2020.
Waalse wijnbouw in 2021
Tot het begin van de jaren 2000 legden enkele tientallen amateurs hun eigen wijngaarden aan, soms met slechts enkele wijnstokken in een tuin, waarvan er vandaag nog enkele bestaan.
Een van de belangrijkste verwezenlijkingen vóór 2000 was de oprichting van het Domaine de Mellemont in Thorembais-les-Béguines in Waals-Brabant, dat 4,5 hectare beslaat en lange tijd de grootste wijngaard van Wallonië was.
Twee gebeurtenissen hebben het bedrijf een nieuwe start gegeven: de oprichting van Ruffus/Vignoble des Agaises door Raymond Leroy en een vennoot uit de Champagne in 2002 en die van Domaine du Chenoy door Philippe Grafé het jaar daarop.
De eersten kozen voor de klassieke druivenrassen (Chardonnay en Pinot Noir) om mousserende wijnen te produceren (vandaag 60% van de Waalse productie) en de laatsten kozen voor resistente rassen. Deze twee projecten inspireren al spoedig de hele nieuwe generatie.
De Waalse percelen zijn relatief klein: amper 50 wijngaarden tellen meer dan een hectare en ongeveer 150 zijn amateurs die wijn produceren voor eigen gebruik, soms maar een paar flessen.
Sinds 2015 zijn er niet minder dan 75 wijngaarden aangeplant, waarvan 15 in 2021. Toch wel indrukwekkend. Maar hoe kunnen we die wijnmakers in spe opleiden? Dat blijft de grote vraag…
Enkele echte trends
- De oprichting van coöperaties (in de juridische zin van het woord, niet in de zin van Franse coöperaties): iedereen kan een klein bedrag (startend vanaf 500 euro) investeren en coöperant worden van een wijngaard. De eerste en belangrijkste is Vin de Liège. De coöperatie werd opgericht in 2010 en telt tot op heden 2200 leden!
- De komst van investeerders die hun geld in het avontuur van een wijngaard hebben gestoken: La Falize (familie de Mévius), Domaine de Bousval (familie Verhaeghe), Domaine Val Notre-Dame (familie Jolly), Chant d’Eole (familie Ewbank), Domaine XXV (familie Grégoire), enzoverder.
- De aanleg van wijngaarden door boeren die een deel van hun land omvormen, een belangrijk financieel voordeel: Domaine du Ry d’Argent en Domaine du Chapitre waren de eersten, daarna Domaine Degavre, Domaine du Dièdre noir, Domaine de Longuesault, enz. Het zijn maar enkele voorbeelden.
- Ten slotte kiezen veel wijnbouwers voor biologische landbouw, zelfs met traditionele druivenrassen. Vandaag is iets meer dan de helft van de beplante oppervlakte in Wallonië biologisch of in omschakeling. Veel nieuwkomers beginnen meteen in de biologische productie.
De Waalse wijngaarden bevinden zich op een kantelpunt: het is het einde van de pionierswijngaarden die vóór 2000 werden aangelegd (het is moeilijk om een wijngaard in eigen tuin te verkopen…) maar vooral de opkomst van een zeker professionalisme dat wordt bevorderd door nieuwe opleidingen. Het beroep verandert in ijltempo.
Opleiding
Opleidingen zijn recent in Wallonië: er is de CARAH in Ath voor studenten of professionals: zie http://www.carah.be/ met een experimentele wijngaard en sinds drie of vier jaar de opleidingen van het IFAPME (Institut pour la formation en alternance des PME – KMO’s) die eerst in Perwez en vervolgens in Villers-le-Bouillet zijn gestart:
- opleiding voor wijnbouwers-ondernemers – 2 jaar. Cursussen elke zaterdag- en dinsdagavond + 500 uur werkervaring in een bedrijf (voornamelijk volwassenen) – 30 studenten per jaar in Perwez en Villers-le-Bouillet.
- opleiding van wijnbouwer.
Het programma ligt dicht bij wat we in Vlaanderen gewoon zijn van Syntra, al is het natuurlijk op lokale leest geschoeid.
Aangezien er steeds meer wijngaarden komen (ongeveer 70 in elk van de 3 provincies van de EUREGIO), is er steeds meer opleiding nodig om aan de vraag naar arbeidskrachten te voldoen. Dat is waar het bij het project EMR WINE – Euregio Maas Rijn om gaat.
De Luikse coördinator: Michel Delrée
De hoofddoelstelling van het project is de oprichting van een Euregionaal netwerk tussen de produktie- en de opleidingssector in de wijnbouw, ten einde een ecologische, duurzame en lokale sector tot stand te brengen in zijn produktie- en consumptiemiddelen.
Daarom zal EMR-WINE de leerlingen (studenten) en opleiders nieuwe vaardigheden bijbrengen met betrekking tot de 3 centrale thema’s van de agro-ecologie:
- Anders produceren door onze productiesystemen te herdenken;
- Behoud van de hulpbronnen waarop de wijnproductie is gebaseerd;
- In te spelen op de vraag van de samenleving om de wijnbouw te vernieuwen
Er zijn drie werkpakketten in de opleiding:
WP1: Bewustmaking van agro-ecologie
– Creatie van een label om de wijngaarden van de Euregio Maas-Rijn te promoten
– Oprichting van een netwerk tussen de wijngaarden van de Euregio Maas-Rijn
– Conferentie over nieuwe productiemethoden
– Cyclus van ontmoetingen tussen ondernemingen en opleidingscentra
WP2 : Ontwikkeling van een euregionale opleidingscel voor wijn
– Oprichting van een ecologische opleidingseenheid op het grondgebied van de Euregio Maas-Rijn
– Ontwikkeling en uitvoering van een ecologisch opleidingsprogramma voor de wijnbouw
– Opzetten van stages tussen de partnerregio’s voor stagiairs
– Opstelling van een handboek voor ecologische opleiding in de landbouwsector op basis van het geval van de wijnbouw.
WP3 : Ontwikkeling van een digitaal platform
– Bevordering van de communicatie over het project met de burgers
– Een portaal creëren om toegang te krijgen tot het programma van de verschillende modules en inschrijvingen mogelijk te maken
– Creatie van een ‘uitstalraam’ voor de wijn van de Euregio Maas-Rijn
Het project wordt in drie jaar ontwikkeld. Alleszins een ambitieus programma want de druiventeelt en de wijnmakerijn verschilt enorm van streek tot streek. Kunnen de partners hun invloed doen gelden? Het is in geen geval een overbodige luxe!
De partners
Provinciaal Opleidingscentrum voor Landbouw en Plattelandszaken – Waremme (B)
Het CPFAR organiseert en ondersteunt permanente opleiding in de landbouwsector voor vakmensen die hun praktijken willen verbeteren of diversifiëren, voor werkzoekenden en ook voor burgers die ecologische praktijken willen leren kennen. Door het opzetten van basis- en permanente opleidingen, de ontwikkeling van schone productietechnieken zonder bestrijdingsmiddelen, een netwerk en een handvest EMR-WINE wil de Provincie Luik een duurzame en inclusieve lokale en biologische wijnbouw ontwikkelen.
Hogeschool PXL – Centrum voor onderzoeksexpertise voor innovatief ondernemerschap – Hasselt (B)
De Hogeschool PXL beschikt over PXL Research (7 expertisecentra, 3 expertisecellen, 100 onderzoekers), een PXL-bureau voor ondernemerschap ter ondersteuning van startende ondernemingen met concrete missies en een projectbureau. Het wil een toegangspoort zijn tot een breed en gediversifieerd netwerk voor het MKB, tussenpersonen, werkgevers- en sectorale organisaties en overheidsorganisaties.
Proefcentrum Fruitteelt vzw – pcfruit – kennis- en onderzoekscentrum voor wijnbouw – Tongeren (B)
Pcfruit richtte in 2014 het Kennis- en Onderzoekscentrum Wijnbouw op, gefinancierd door het Strategisch Actieplan Limburg. Sinds de start van het project is een experimentele wijngaard van ongeveer één hectare aangelegd, evenals een wijnbereidingsruimte.
Door in het kader van dit project groepsbezoeken van stagiairs te organiseren en praktische cursussen wijngaardbeheer te geven, zal pcfruit een relatie met deze potentiële nieuwe vakmensen tot stand brengen en het draagvlak en de belangstelling voor de aangeboden diensten en het toegepaste onderzoek dat binnen pcfruit wordt verricht, vergroten.
CITAVERDE – Herten (NL) (herdoopt in YUVERTA in augustus)
“CITAVERDE Bedrijfsopleidingen is het agrarisch centrum voor permanente educatie van het Citaverde College met een sterke focus op praktijkgericht leren met werkervaring in o.a. de land- en tuinbouw. Een van de belangrijke doelstellingen van dit project voor CITAVERDE is om, in co-creatie met de partners, te komen tot een door het Nederlandse Ministerie van Onderwijs erkend MBO-diploma van specialisatie in duurzame wijnbouw.
