Rioja ‘n Roll

Het nieuwe bestuur van de Vereniging van Vlaamse Sommeliers pakte op 20 april uit met een superinteressante presentatie over Rioja, het “land van duizend wijnen”. Niemand minder dan Peter Arijs, Certified Wine Educator Rioja, en collega bestuurslid bij de Vlaamse Wijngilde bracht een geanimeerde presentatie over de nieuwe tendensen in één van de oudste appellaties van Spanje.

DOCa

Als we het over Spanje als wijnland hebben, denkt iedereen spontaan aan Rioja. Deze wijnregio is veruit de bekendste van Spanje en staat helemaal bovenaan in de kwaliteitspiramide als DOCa of Denominación de Origen Califacada. De enige andere appellatie met deze hoogste Spaanse kwalificatie is Priorato of Priorat in het Catalaans.

Rioja telt maar liefst 66 000 hectaren wijngaarden, strekt zich uit over een gebied van honderd kilometer lang en vijftig kilometer breed, en wordt opgedeeld in drie subregio’s: Rioja Alta, Rioja Alavesa en Rioja Oriental (het vroegere Rioja Baja) met verschillen in geologie en klimaat. De rivier Ebro doorkruist het gebied en heeft zeven zijrivieren. Eén daarvan is de Rio Oja, waaraan het wijngebied zijn naam dankt.

Klimaat en bodem

Rioja Alta kent een Atlantisch klimaat en heeft de typische rode ijzerhoudende kalkbodems. Rioja Alavesa is nog iets koeler met meer pure kalkbodems, en Rioja Oriental heeft een eerder mediterraans klimaat en meer alluviale bodems. Van west naar oost treffen we een hoogteverschil aan van 480 meter in Haro, met gevestigde namen als Muga, Roda, Artadi en Telmo Rodriguez, tot 280 meter in Alfaro. De bergketens Sierra Cantabria en Sierra de la Demanda zorgen voor een beschermende invloed en de gemiddelde neerslag is met 500 ml per jaar hoger in Haro dan in Alfaro waar slechts 390 ml per jaar wordt gemeten.

Het voornaamste rode druivenras in Rioja is tempranillo, maar ook andere druiven zijn toegelaten: garnacha of grenache, graciano, mazuelo (= carignan) en maturana tinta. Als witte druif staat viura (= macabeo) aan de leiding, gevolgd door tempranillo blanco, verdejo, garnacha blanca, sauvignon blanc, malvasia, chardonnay en turruntés.

Houten vaten

Vaak wordt Rioja – zeker de “old school”-stijl – geassocieerd met houterige wijnen. De Consejo Regulador behartigt de belangen van de producenten en de grote merken die nog altijd het overgrote deel van de Rioja markt voor hun rekening nemen. De grote merken zoals Campo Viejo en El Coto maken klassieke blends, vaak met aangekochte druiven, en hebben een herkenbaar profiel gekenmerkt door houtrijping. Maar hoe zit het ook alweer met die typisch Spaanse begrippen crianza, reserva en gran reserva? Eén van de eigenschappen van klassieke Rioja is dat de wijnen verouderen bij de producent voor ze op de markt komen. Vroeger schreef de Consejo Regulador enkel een minimale veroudering op hout voor, maar de laatste wijziging in regelgeving schrijft nu ook een minimale veroudering op fles voor. Dit verscherpt nog het principe dat de wijn drinkklaar op de markt wordt gezet:

Crianza: minstens twee jaar rijping waarvan minstens één jaar op houten vaten van 225 liter

Reserva: minstens drie jaar rijping waarvan minstens één jaar op houten vaten van 225 liter en minstens zes maanden op fles

Gran Reserva: minstens vijf jaar rijping waarvan minstens twee op jaar op houten vaten van 225 liter minstens twee jaar op fles

Nieuwe geografische indeling

Tot voor kort was er slechts één appellatie mogelijk voor een gebied van bijna 66 000 hectaren: Rioja DOCa! Heel wat wijnmakers zijn het daar niet mee eens en willen een opdeling op basis van terroir zoals dat in andere grote Europese wijn producerende regio’s als bijvoorbeeld Bourgogne en Bordeaux gebruikelijk is. Telmo Rodriguez stak in 2015 het vuur aan de lont met zijn “Matador Manifesto” waarin hij oproept tot een piramidale kwaltiteitsindeling zoals in Bourgogne.

In 2018 gaf de Consejo Regulador van Rioja een eerste concrete aanzet met de invoering van:

Vino de zona: een regionale oorsprongsbenaming voor wijnen uit de drie subgebieden: Rioja Alta, Rioja Alavesa of Rioja Oriental. De producent moet in de subzone gevestigd zijn en mag tot 15% druiven uit aangrenzende gemeenten gebruiken.

Vino de Municipio: een gemeentelijke oosprongsbenaming voor wijnen gemaakt van druiven van één van de 144 gemeenten van Rioja. Ook hier mag tot 15% van de druiven uit aangrenzende gemeenten komen waarvan de wijngaarden toebehoren aan de wijnmaker. De bodega moet ook in de betreffende gemeente gevestigd zijn, wat onmiddellijk tot veel discussie leidt. Een wijnbouwer die wijngaarden heeft in meerdere gemeenten, maar een bodega in één gemeente, kan geen verschillende gemeentelijke oorsprongsbenamingen maken, wat in Bourgogne perfect mogelijk is…

Viñedo Singular: hiervoor geldt een parcellaire oogst met druiven afkomstig uit één enkele wijngaard met aantoonbare unieke geologische en/of klimatologische kenmerken.

Voor u geproefd:

Peter Arijs selecteerde maar liefst veertien wijnen om ze aan het deskundig oordeel van een 40-tal sommeliers te onderwerpen. Hij deed zijn titel van Wine Educator alle eer aan door ook de nieuwe stijl van onder andere de Rioja’n Roll beweging te laten proeven.

Vivanco Cuvée Inédita 2018

Onmiddellijk een verrassende start met een Espumoso de Rioja. Een mousserende wijn die gemaakt wordt volgens de traditionele methode en vijftien maanden “sur lattes” verblijft in plaats van de reguliere negen maanden voor cava. Witgeel met een fijn parelsnoer van aanhoudende belletjes, appel en pitfruit in de neus, ook wat floraal. Geen autolyse indruk maar wel frisheid en fijne aciditeit. Mooi aperitief en een aangename eerste kennismaking met mousserende wijn uit Rioja.

Gregorio Seleccion Monica Martinez 2014

90% viura aangevuld met 10% andere druivenrassen. Opvallend weinig oxidatie in de kleur voor een wijn van 2014. Wel in de neus met balsem, honing en nootjes. Krachtige witte stijl met twee jaar opvoeding op Amerikaanse eikenhouten vaten. Opvallende ondersteunende aciditeit. De wijn komt dan ook uit de Iregua-vallei op 700 meter hoogte in de Rioja Alta. Doet wat denken aan de gran reserva stijl van witte Vina Tondonia, ondertussen een cultwijn in Rioja.

Badiola L4GD4, V1BN4, L3ZA 2018

Superinteressante vergelijking van drie wijnen van hetzelfde oogstjaar uit drie verschillende dorpen in Rioja Alavesa. Dit project van twee Masters of Wine benadert het dichtst de filosofie van parcellaire oogst met oog voor terroirexpressie. L4GD4 staat voor de gemeente Laguardia, V1BN4 voor Villabuena en L3ZA voor Leza. Duidelijke verschillende tussen deze Rioja’s waarbij de Villabuena met negen maanden houtrijping zich momenteel het meest toegankelijk toont.

Vivanco graciano

Van dezelfde producent als de verrassende mousserende wijn uit Rioja. 100% graciano, een moeilijk te verbouwen druif die gevoelig is voor schimmelziekten. Diepe kersenrode kleur met hoge viscositeit. Naast rijp rood fruit ook grafiet, vanille, tabak en koffie. De wijn verblijft 18 maanden op nieuwe Franse eikenhouten vaten en proeft nog piepjong. Groot bewaarpotentieel!

Muga Prado Enea gran reserva 2014

Na al het jonge geweld van de nieuwe generatie wijnrebellen sloot deze klassieke Rioja gran reserva de indrukwekkende en zeer leerrijke tasting. 80% tempranillo, aangevuld met garnacha, mazuelo en graciano. Opvallend weinig evolutie in de kleur. Gekleurde traanvorming, wel wat evolutie in de neus. Het primaire fruit heeft plaats geruimd voor meer evolutieve toetsen. De langdurige oxidatieve opvoeding van drie jaar op Franse en Amerikaanse eikenhouten vaten zorgt voor vanille en mokka in de neus, een licht aardse toets, wat bosgrond. Klassieke stijl Rioja waarbij finesse primeert op kracht.

Rioja madurado 2018 – Doorbraak wijn