De Cooperatieve champagnekelder: de derde hond in het kegelspel
Traditioneel was Champagne een markt van grote huizen (NM: Négociant-Manipulant) en kleine boertjes (RM: Récoltant-Manipulant). Maar halverwege de negentiende eeuw dook een nieuw fenomeen op: de kleine boertjes die zich verenigden, om zo de noodzakelijke investeringen te doen die de kleine wijnbouwer zelf onmogelijk kon dragen. Denk maar aan persinstallaties, bottelmachines en de apparatuur nodig voor degorgeren.
De krachten bundelen bracht redding: zo bleven ze enerzijds uit de klauwen van de NM, die tot dan toe de prijzen eenzijdig had kunnen bepalen, maar konden ze anderzijds toch voldoende gewicht in de schaal werpen om hun producten aan de man te brengen.
Varianten
De ‘cooperative’ was geboren. Officieel simpelweg een samenwerking van verschillende champagneboeren, maar er bestaan enkele varianten met elk hun specifieke werkwijze.
Cooperatieve als elite-RM
De eenvoudigste vorm is die waarbij de champagneboeren hun volledige oogst afstaan aan een Cooperatieve kelder, waarna die er champagne mee maakt en onder het label van de Cooperatieve verkoopt. Een voorbeeld is Mailly-Grand Cru. De kwaliteit van de champagnes hangt hier sterk af van het centrale beleid van de CM (Cooperative de Manipulation): in het geval van Mailly is die boven elke twijfel verheven, met eersteklas champagnes in alle lagen van het gamma. Helaas zijn er weinig CM van dit type. Ze leunen dicht aan bij de RM, en vaak nog de elite onder de RM.
RC en de CM
Een meer courante vorm werkt met Récoltant-Coopérateurs (RC). Die oogsten de eigen druiven en brengen ze naar de Cooperatieve. Daar worden de druiven verwerkt tot champagne. Elke RC krijgt vervolgens een gedeelte van de oogst, a rato van de eigen bijdrage, in flessen uitgekeerd. Waarna hij er vrolijk het eigen etiket op kleeft en de flessen verkoopt als ware het zijn eigen productie!
De ballon is echter gemakkelijk doorprikt. Vraag even naar de samenstelling van de wijn in termen van druiven: pinot noir? meunier? chardonnay? Van welke percelen is de wijn afkomstig? De kans is groot dat de RC niet verder komt dan ‘euh, euh, een derde van elk, en van de wijngaarden hier rond het dorp hé meneer’. Het levert niet per se slechte wijn, maar het geeft me toch ook niet veel vertrouwen in de kwaliteit ervan. Mijn collega Tim Hall noemt het toepasselijk ‘coop soup’… Ook deze CM leunt aan bij de RM, maar dan vooral die van minder allooi.
De super-coop
Een derde soort CM is de super-cooperatieve genre Nicolas Feuillatte, vaak een samensmelting van meedere CM’s. Zij bundelen ettelijke honderden hectaren wijnbouwgrond en hebben heel wat troefkaarten om uit te spelen. Ze gedragen zich over het algemeen zoals een grote NM, met een basisgamma dat drijft op marketing, en en topgamma waarbij kosten noch moeite gespaard worden om grote champagnes voort te brengen.
Kortom
Behalve de NM en de RM, is er in Champagne een derde speler die het toneel bepaalt: de cooperatieve kelder of CM. Zij hebben een bijzondere dynamiek die soms aanleunt bij de RM, dan weer bij de NM. Maar ook hier worden eersteklas producten afgeleverd of basischampagnes die amper de moeite van het vermelden waard zijn.
