Champagne 2023: De moeilijkste oogst ooit?
Wie pakweg in november 2023 een ritje maakte door de wijngaarden van Champagne, bekroop het ongemakkelijke gevoel van 2018.
Hele percelen lagen er ongeoogst bij, de door schimmel aangetaste druiven troosteloos hangend aan de stok, omzoomd door rood-geel verkleurende bladeren.
Het is één van de vele paradoxen die de streek rijk is: waarom laten wijnbouwers druiven verrotten die per kilogram gemakkelijk zeven euro opbrengen, zowat anderhalve keer wat je in de winkel betaalt voor eersteklas eetdruiven?
Alles heeft te maken met het beruchte Cahier des Charges, of het wetboek van Champagne. Jaarlijks wordt een vast doelrendement vastgelegd, dus een aantal kilogram druiven dat per hectare geoogst mag worden. Maar ik loop voor op de feiten, want wat telt, is natuurlijk de jaargang zelf.
Die jaargang 2023 verliep behoorlijk dramatisch.
Bij het botten van de druivelaars sloeg her en der de voorjaarsvorst ongenadig toe: nog voor er een druifje gevormd werd, was voor sommige wijnbouwers een verlies van een vijfde een feit.
Een natte aprilmaand zorgde bovendien voor een vertraging van drie weken ten opzichte van 2022, weliswaar een zeer ‘vroeg’ jaar. Vervolgens brak een warme periode aan die duurde tot eind juni, begin juli. Tijdens die periode neemt de wijnbouwer cruciale beslissingen met betrekking tot de snoei van de wijngaarden. De eerste weken van juni, waarin de druivelaar bloeit, lieten een oogstdatum in het verschiet van omstreeks half september.
Wispelturig
Begin juli zag alles er ‘normaal’ uit: gezonde druiven, goed in aantal en van de juiste omvang voorspelden een klassiek jaar. Andermaal zou blijken dat de natuur erg wispelturig kan zijn. Springen we vooruit naar de aanloop van de voorspelde oogstdatum. Begin september liepen wijnbouwers in de hele champagnestreek gespannen op en neer, hun wijngaarden inspecterend en hun planning herbekijkend.
De natte en zonloze zomer van augustus had de rijping van de druiven aanzienlijk vertraagd en de trosgrootte buiten proporties opgeblazen. Waar een normale druiventros in Champagne tussen 100 en 130 gram weegt, was een tros van 200 tot 250 gram geen uitzondering in het bizarre jaar 2023.
Door het overvloedige regenwater nam bovendien het oplosbare stikstofgehalte in de wijngaard toe, wat op zich al de vorming van schimmels stimuleert. De hangende vochtigheid, in combinatie met warme periodes in aanloop van de oogst, bespoedigden de vorming van schimmelziektes. Een uiterst moeilijke oogst kondigde zich aan…
Droog en warm
Viel daarmee het doek over de jaargang 2023? Allerminst! Ook hier speelden de natuur en de vindingrijkheid van de Champenois onder één hoedje.
Begin september, vlak voor de oogst, brak een droge en warme periode aan. Die bleek vooral gunstig voor de chardonnay. Over de hele Champagneregio, van de Aube over de Côte des Blancs, tot de Vallée de la Marne en de Montagne de Reims hoor ik over 2023 één constante: de chardonnays zijn zeer goed. Ze profiteerden van de hitte waardoor ze hun overtollige water kwijtspeelden.
De pinot noirs was een ander lot beschoren. Zelfs in de Aube, dé streek bij uitstek voor deze hoogwaardige, maar veeleisende druif, was 2023 een hooguit matig jaar. Chaptalisatie bleek nodig, zelfs tot het wettelijke maximum van ongeveer 2 gram, en daarbovenop was het zuurgehalte zo verdund dat ook aanzuring nodig leek.
Voor de pinot meuniers was er een bijkomende uitdaging: door hun compacte trosvorming ging heel wat van de oogst verloren, want als er één druifje in een tros aan schimmel ten onder gaat, is de hele tros verloren.
Kortom, in de Côte des Blancs wrijven ze zich in de handen voor de jaargang 2023, maar in de rest van de regio zijn er zorgen. Zeker bij die wijnbouwers die weinig tot geen chardonnay aangeplant hebben.
Slag om de arm
De Champagne staat erom bekend, altijd een slag om de arm te hebben. Al van in de tijd van Dom Pérignon wisten de Champenois van de nood een deugd te maken. 2023 is daar het perfecte bewijs van. Laat me vertellen hoe dat komt.
Alles begint bij de geniale, maar eenvoudige uitvinding van de reservewijnen. Het idee is simpel: maak in de goede jaren extra wijn en sla die op om de magere jaren aan te vullen met een scheut kwaliteit. Champagne heeft dat systeem, als één van de weinige ter wereld, tot de crux van de regio gemaakt. Jaarlijks mag een bepaald percentage druiven extra geplukt worden, om zo toekomstige jaargangen te kunnen aanvullen.
Een ander aspect dat hier speelt, is het rendement (aantal kg geoogste druiven per hectare). Dat ligt in Champagne bijzonder hoog. Champagne is dan ook geen wijn van extractie, maar vooral van finesse. Hoewel ik persoonlijk ook vind dat sommigen het té ver drijven en druiven kweken die amper enige identiteit uitstralen, schaar ik me achter het idee dat ‘body’ geen eigenschap is die de Champagnebokken van de -schapen scheidt.
Het resultaat is: wijngaarden die behoorlijk productief zijn, in de zin van druivengewicht per hectare.
Dat levert echter een onverwacht voordeel op. In de moeilijke jaren, zoals 2023, kan de wijnbouwer kiezen welke percelen ten volle geoogst worden en welke aan hun lot overgelaten worden. Het rendement per hectare wordt namelijk bekeken per… exploitatie! Er is dus een extra kwaliteitsfactor die wijnbouwers al dan niet kunnen inzetten.
Is het dan verwonderlijk dat vele wijngaarden anno 2023 niet geoogst werden? Dat er duizenden kilo’s druiven aan de struik letterlijk hangen te beschimmelen?
Nee, dat is het zeker niet – al wil ik bij deze een lans breken om die druiven toch te oogsten. Enerzijds omdat het blijkbaar de vorming van schimmels het jaar daarop minimaliseert, anderzijds omdat verspilling van voedsel voor elke weldenkende mens geen optie is.
