De rosé de Provence: een 2.600 jaar oude geschiedenis

De rosé is nauw verbonden met de Provence, deze wijnregio in het zuidoosten van Frankrijk, die er de historische specialist van is geworden. De productie van roséwijnen in de Provence gaat namelijk meer dan 2.600 jaar terug, toen de Phocaeërs de wijnbouw in de regio introduceerden.

Lang is de rosé wijdverbreid geweest in heel Frankrijk, ook in regio’s die bekend staan om hun rode wijnen, zoals de Bourgogne. Maar terwijl andere regio’s zich op de productie van rode wijnen hebben gericht, heeft de Provence ervoor gekozen om zich te specialiseren in roséwijnen.

Vandaag produceert de Provence 40 tot 45% van de Franse AOC-roséwijnen en 6% van de roséwijnen wereldwijd. Deze wijnregio is een referentie geworden voor deze wijnstijl, met erkende appellaties zoals de Côtes de Provence, de Coteaux d’Aix-en-Provence en de Coteaux Varois en Provence.

De toegestane druiven en wijnmakerstechnieken

De belangrijkste druivenrassen die worden gebruikt voor de productie van roséwijnen uit de Provence zijn grenache, cinsault en syrah. Andere druivenrassen zoals mourvèdre, carignan of tibouren kunnen ook worden gebruikt in de blend.

De wijnmakers in de Provence hebben specifieke vinificatietechnieken ontwikkeld om de frisheid en aroma’s van hun roséwijnen te behouden. De meest voorkomende methode is directe persing, waarbij het sap kort na de oogst voorzichtig van de schillen wordt gescheiden. Een andere, meer zeldzame methode is de saignée, waarbij een deel van het sap wordt afgetapt uit een tank met wekende blauwe druiven.

De lokale held tibouren

Tibouren is een druivenras dat vooral voorkomt in de Provenceregio in Zuid-Frankrijk en wordt vaak gebruikt voor het maken van roséwijnen. Enkele belangrijke punten over tibouren:

Tibouren is een rode druif, maar wordt vaak gebruikt voor het maken van rosé omdat het sap een mooie roze kleur geeft. De druif is echter gevoelig voor ziektes en levert een lage opbrengst.
Ondanks deze nadelen, wordt tibouren door sommige wijnmakers in Provence geprezen om zijn unieke aromatische profiel. Het kan roséwijnen een complexe smaak en aroma geven, met tonen van aardbei, kruiden en mineralen.
Het domein Clos Cibonne in Côtes de Provence is een bekend voorbeeld van een wijnmaker die zich specialiseert in rosé gemaakt van tibouren. Ze laten de wijn lang rijpen op fles om de complexiteit verder te ontwikkelen.
Hoewel tibouren slechts een klein percentage uitmaakt van de totale druivenoogst in Provence, wordt het door sommige wijnliefhebbers gezien als een belangrijke druif voor het typische karakter van Provencerosé. Het geeft de wijnen een onderscheidend, artisanaal profiel.

Waarom wordt rosé onterecht beschouwd als een minderwaardige wijn?

Lang werd rosé gezien als een eenvoudige wijn, zonder geschiedenis of complexiteit. Maar dit beeld is totaal ongegrond. De roséwijnen uit de Provence kunnen zeer verfijnd zijn, met een rijk en complex aromatisch palet, dat frisheid en rondheid in de mond combineert.

Hun groeiende succes in de afgelopen jaren, vooral in de export, getuigt van hun kwaliteit en hun vermogen om een breed publiek aan te trekken, voorbij de clichés. Al moeten we daarbij opmerken dat niet al goud is wat blinkt.

Enkele belangrijke cijfers

De Provence vertegenwoordigt 38% van de nationale productie van AOC-roséwijnen en 4,2% van de wereldproductie.
In 2021 produceerde de Provence 1,14 miljoen hectoliter roséwijn, verdeeld over de 3 belangrijkste appellaties: Côtes de Provence (828.710 hl), Coteaux d’Aix-en-Provence (180.080 hl) en Coteaux Varois en Provence (133.235 hl).
Rosé vertegenwoordigt 90% van de totale wijnproductie van de Provence.

Vijf wist-je-datjes over Provençaalse rosé

De Phocaeërs, Griekse kolonisten, introduceerden de eerste wijngaarden in Marseille in 600 v.Chr. Hiermee werd Provence het allereerste wijngebied van Frankrijk.
In de 14e eeuw was Provence een belangrijke wijnproducent. De pausen in Avignon dronken er gretig van tijdens hun verblijf. Ze lieten zelfs speciale kelders aanleggen om de wijnen op te slaan.
In de 17e eeuw werd Provençaalse rosé populair aan het Franse hof. Koning Lodewijk XIV was er dol op en stimuleerde de productie ervan.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden sommige wijngaarden in Provence gebruikt om clandestien brandewijn te stoken. De opbrengst werd gebruikt om het verzet te financieren.
In de jaren 70 namen enkele visionaire wijnmakers het risico om kwaliteitsvolle rosés te maken, terwijl deze stijl destijds als inferieur werd beschouwd. Dit legde de basis voor de huidige internationale faam van Provençaalse rosés.

De AOP’s van de Provence

Bandol
Bellet
Cassis
Coteaux d’Aix-en-Provence
Coteaux Varois en Provence
Côtes de Provence
Palette
Pierrevert

AOC Côtes de Provence

Grootste AOC in de Provence, gespecialiseerd in roséwijnen sinds de oprichting meer dan 40 jaar geleden
Bekend om zijn lichte, elegante en aromatische profielen
Beslaat een groot gebied van kust tot bergachtig achterland, wat zorgt voor diversiteit aan terroirs

AOC Coteaux d’Aix-en-Provence

Gelegen in het westelijke deel van de Provence, rond de stad Aix-en-Provence
Heeft een sterk Provençaals karakter door de invloed van de mistralwind
Produceert gestructureerde en krachtige wijnen

AOC Coteaux Varois en Provence

Relatief jonge AOC, gedreven door ambitieuze wijnmakers
Koeler klimaat en hoger gelegen wijngaarden geven frisse en minerale wijnen
Heeft 5 erkende geografische deelgebieden (DGC’s) zoals Côtes de Provence Sainte-Victoire

De Provenceregio wordt gekenmerkt door een mediterraan klimaat, invloed van de mistral wind en een grote diversiteit aan terroirs en druivenrassen, vooral voor de roséwijnen. Dit geeft de Provençaalse wijnen een uniek karakter ten opzichte van andere Franse wijnregio’s.

De kleinere AOP’s

Naast de drie grote AOP’s in de Provence (Côtes de Provence, Coteaux d’Aix-en-Provence en Coteaux Varois en Provence) zijn er nog een aantal kleinere appellaties die niet altijd rosé produceren:

1. Bandol AOP:

Gelegen in het uiterste zuidoosten van de Provence, dicht bij de Middellandse Zee.
Bekend om zijn krachtige, gestructureerde rode wijnen op basis van mourvèdre.
Heeft een eigen microklimaat, beïnvloed door de nabijheid van de zee.

2. Bellet AOP:

Gelegen in de heuvels achter Nice.
Produceert elegante, mineralige witte wijnen op basis van rolle en chardonnay.
Heeft een koeler klimaat dan de rest van de Provence door de nabijheid van de Alpen.

3. Palette AOP:

Zeer kleine appellatie ten oosten van Aix-en-Provence.
Maakt zowel rode, witte als roséwijnen met een eigen, uniek karakter.
Profiteert van een microklimaat en bodemgesteldheid die verschillen van de rest van de Provence.

4. Cassis AOP:

Gelegen aan de kust, ten oosten van Marseille.
Staat bekend om zijn elegante, mineralige witte wijnen op basis van marsanne en clairette.
Profiteert van de verkoelende invloed van de Middellandse Zee.