Sicilië – een boeiend reisverslag (1)
Kwaliteit versus kwantiteit
Mocht Sicilië een land zijn dan stond het op plaats zeven in de wereldranglijst van de grootste wijn producerende landen. Tot 1995 stond Sicilië bekend voor de productie van gigantische volumes anonieme wijnen die het eiland in bulkcontainers verlieten richting het noorden voor de productie van vermouth, en zelfs naar Frankrijk waar dunne schrale wijnen werden versneden met de krachtige wijnen uit de zonovergoten regio aan de voet van de metaforische laars.
Vijfenzeventig procent van de wijnbouw in Sicilië is in handen van coöperatieve kelders. Deze ontstonden in het begin van de twintigste eeuw in de nasleep van de druifluisepidemie die de Europese wijngaarden vrijwel geheel vernietigde. De diepe crisis die daarop volgde verplichtte de kleine wijnboeren tot samenwerking. In plaats van elk apart investeringen te doen in oogstmachines, thermo gereguleerde roestvrijstalen cuves en dure bottelinstallaties legden vele wijnboeren geld samen om één groot wijnbedrijf op te richten om van hun druiven wijn te produceren en te commercialiseren..
Het idee van de coöperatie kende een groot succes maar bezorgde Sicilië een bedenkelijk wijnimago. De massale hoeveelheden maakten het onmogelijk om een persoonlijk en karaktervol product af te leveren. Kwantiteit zorgde voor eenvoudige slobberwijntjes waar niemand zat op te wachten en waar de reputatie van Sicilië alleen maar door onderuit ging. Gelukkig waren er ook ambitieuze wijnmakers die kwaliteit hoog in het vaandel droegen en graag de uitdaging aangingen. Kwaliteitsbewuste wijnfamilies zoals Planeta, Firriato, Cusumano, Morganté en COS toonden aan dat Siciliaanse wijnen ook mooi evenwichtig en finesserijk kunnen zijn. In de betere restaurants hebben we dan ook volop genoten van hun wijnen!
Geschiedenis
De eerste week van onze vakantie verbleven we in de buurt van Agrigento. Deze plaats in het zuiden van Sicilië ademt geschiedenis. UNESCO plaatste in 1997 de Valle dei Templi op de lijst van werelderfgoed, en terecht! In totaal bestrijkt het archeologisch gebied 1300 hectaren en bevinden zich hier ruïnes van tien heiligdommen. Tussen de diverse overblijfselen in staan eeuwenoude olijf- en amandelbomen. Terwijl van sommige tempels niet veel meer resteert, zijn andere bijna volledig bewaard gebleven, en dat ondanks de vele aardbevingen die het eiland teisterden. Een mooi staaltje van wiskundig inzicht en vakmanschap met primitieve middelen is de Concordiatempel die tussen 440 en 430 voor Christus werd gebouwd. Ook van de tempels van Juno en Heracles zijn verschillende zuilen bewaard gebleven of gereconstrueerd.
Maar laten we beginnen bij de start: de oudste sporen van menselijk leven op het eiland dateren vermoedelijk uit de dertiende eeuw voor Christus, met enkele vondsten in het achterland van Syracuse en de Niscemi-grot in Palermo.
De Feniciërs, die bekwame kooplieden en zeelieden waren, introduceerden wijnstokken op Sicilië waar tot dan toe enkel wilde wijnstokken deel uitmaakten van de spontane flora. De Feniciërs verkochten Siciliaanse wijn, hoogstwaarschijnlijk zoete wijn gemaakt van overrijpe druiven, in het gebied rond de Middellandse Zee.
Sicilië ging het historische tijdperk in met de Griekse kolonisatie, die begon met de stichting van Naxos en Syracuse in het midden van de achtste eeuw voor Christus Vele andere steden werden vervolgens door de Grieken gesticht, maar ook door de Carthagers. Dankzij de Grieken werd de wijnbouw wijder verbreid en met de introductie van de Egeïsche wijnstok verwierven de Sicilianen vakkennis op het gebied van wijnbouwtechnieken. De aanwezigheid van de wijnbouw werd in Europa voor het eerst vermeld in de passages van de Odyssee, het episch dichtwerk van de Griekse dichter Homeros. De held Odysseus komt op zijn omzwervingen terecht op Sicilië, waar hij de cycloop Polyphemos, een zoon van Poseidon, dronken voert en met een brandende puntige staak het oog uitsteekt.
De Romeinse republiek en het keizerlijke Rome wisten de kwaliteit van de Siciliaanse wijn al snel te waarderen: Julius Caesar was gekend voor zijn voorliefde voor Mamertino, geproduceerd in de streek van Messina, terwijl Plinius de Oudere, beroemd om zijn deskundigheid op dit gebied, de voorkeur gaf aan witte Taormina, gemaakt van de oude druivenrassen catarratto bianco, carricante, inzolia en minnella bianca.
Ontwikkeling van de wijnbouw
Latere periodes werden beïnvloed door een opeenvolging van verschillende culturen, waardoor de ontwikkeling van de wijnbouw op het eiland in afwisselende fasen verliep: van de Byzantijnen via de moslims, die de wijnbouw uitroeiden, tot de Noormannen, die de landbouwers als gevolg van buitensporige belastingen wisten uit te roeien. Tenslotte hebben de Aragonezen en de Spanjaarden de landbouw en de wijnbouw weer op gang gebracht.
Vervolgens ondersteunden de grote reizen van de Engelse vloten tijdens de Napoleontische periode de opkomst van de wijnbouw in het gebied van Marsala. De Engelsman John Woodhouse zorgde voor een doorbraak en bezorgde Sicilië een wereldreputatie met marsalawijnen.
De meest recente geschiedenis vertelt over een wijnbouwtraditie die de economische crisis als gevolg van de rond 1880 wijdverbreide phylloxera overleefde en dankzij onderzoek en experimenten met nieuwe productiemodellen zijn positie als een van de toonaangevende wijnbouwgebieden in Italië wist te veroveren.
Sicilië telt nu talrijke wijnhuizen die de laatste jaren, dankzij de ontdekking van oude en nieuwe wijnstokken en de vasthoudendheid en verbeeldingskracht van de betrokken bedrijven, resultaten hebben geboekt die de aandacht hebben getrokken van talrijke Italiaanse en internationale ondernemers. Sicilië kan nu een breed scala aan wijnen aanbieden, geschikt voor elke gelegenheid en voor elke smaak.
