Druivensoorten in Champagne: van één naar twee
Chardonnay is gevoelig aan meeldauw. Voltis heeft daar minder last van.
In Champagne mag traditioneel maar één druivensoort gebruikt worden: de Vitis vinifera. Die druivensoort herbergt verschillende rassen (of ‘cultivars’, wat ampelografisch correcter is).
Behalve de drie grote (chardonnay, pinot noir en meunier) komen sporadisch nog pinot blanc, pinot gris, arbane en petit meslier voor. Historisch is de gamay nog belangrijk, want die druif werd gekweekt in Champagne, maar ook verguisd. Sinds vele tientallen jaren is haar rol uitgespeeld*.
Kaper op de kust
Van de vier onbekende druiven genieten vooral petit meslier en arbane, en in mindere mate pinot blanc, een echte wedergeboorte. De hoop is dat ze beter bestand zijn tegen een opwarmend klimaat dan de klassieke rassen.
De oorzaken van de klimaatopwarming doen er nauwelijks toe: antropogeen of net niet, het feit is dat in Champagne de oogstdata aan een verschroeiend tempo vervroegen. Enkele decennia geleden waren oktoberoogsten de regel, nu de uitzondering. Oogsten in augustus waren onbekend, nu komen ze meer dan één keer per decennium voor. Zelfs een kleine opwarming van minder dan één graad °C maakt een enorm verschil.
De Champenois maken zich dan ook zorgen. Een klein beetje opwarming, dat is net goed. Maar: een beetje opwarming te veel, en de druiven verliezen hun kenmerkende aciditeit, nodig om grootse mousserende wijn te maken.
Bovendien sorteert de opwarming andere effecten. Schimmelziektes zoals meeldauw worden terecht gevreesd. Vocht en warmte spelen een één-tweetje dat de wijnbouwer kopbrekens bezorgt.
Brengt een nieuwe druif redding?
De Champenois hebben zich in de loop der eeuwen voortdurend aangepast aan nieuwe omstandigheden. Oorlog, sociale opstand, ziektes zoals de druifluis: telkens opnieuw hebben ze zich erdoor geslagen.
Ook dit keer lijken ze voorbereid op een harde strijd. De uitdaging: het hoofd bieden aan een warmere, maar vooral onvoorspelbaardere wereld, die toch een zelfde type champagne wil drinken.
Dat de Champenois in de zoektocht naar alternatieven ook hybride rassen zouden overwegen, is op zijn minst opmerkelijk. En toch gebeurde het: medio 2021, in volle crisis, werd de druif voltis goedgekeurd. Zowaar een kruising van villaris en een afstammeling van Vitis rotundifolia.
Wat is voltis? In de woorden van de kwekers:
“Voltis is a white grape variety (also Colmar 2011 G) which is a complex interspecific new breeding between Villaris x VRH 3159-2-12 (an intergeneric cross between Vitis vinifera x Muscadinia). It contains genes from Vitis berlandieri, Vitis rupestris and Vitis vinifera, as well as Muscadinia.” (dus niet minder dan vier druivensoorten)
De geschiedenis
In de jaren 2000 startte het INRA, het Franse onderzoekscentrum voor landbouw, een programma genaamd ‘INRA-ResDur’, met het doel methodes te ontwikkelen voor duurzame landbouw. Eén van de resultaten waren vier nieuwe druiven, waarvan twee witte (behalve voltis ook floreal) en twee blauwe (vidocq en artaban). Vooralsnog mogen ze maar beperkt gebruikt worden, bij wijze van experiment.
Champagne sprong in 2010 op de kar. Het leidde in 2015 tot de selectie van een vijftiental beloftevolle hybride druiven en hun aanplant in minstens twee proefwijngaarden en op twee verschillende onderstokken. De evaluatie in 2020 draaide gunstig uit voor voltis, al was op het moment van schrijven voltis nog niet opgenomen in het Cahier des Charges, het regelboek dat de champagneproductie organiseert.
De voordelen?
Voltis heeft een excellente weerstand tegen echte en valse meeldauw. Wijnkundig gezien is de druif eerder neutraal (wat nodig is om een mousserende wijn van het champagnetype te leveren).
De nadelen?
Voltis is gevoelig aan zwartrot. Maar belangrijker: wordt die druif wel aanvaard? In alledaagse champagnes geconsumeerd door een feestvierder lijkt de voltis, met een neutraal aroma, niet veel brokken te maken. De drie belangrijkste champagnedruiven zijn overigens ook niet gekozen omwille van hun druifeigen karakter. Subtiliteit is belangrijker dan expressiviteit.
Anonieme assemblages
De productie start in 2023 en is beperkt tot 5%, ook in de assemblage. Een lokale bron meldt me, dat voltis meestal aangeplant zal worden op percelen naast huizen waar mensen wonen, zodat de invloed van schadelijke stoffen daar afneemt. Overigens groeit de druif ook in Wallonië: Mont des Anges plantte in het voorjaar 3000 stokken te Havay.
Heeft de voltis toekomst? Ongetwijfeld, maar ik vermoed dat ze eerder zal gebruikt worden voor anonieme assemblages dan voor betekenisvolle cuvées. Niettemin: de Champenois houden de vinger aan de pols en ze innoveren om te overleven.
* Gamay in Champagne: het verhaal is ingewikkelder dan dat, maar daarover een andere keer meer.
